Salgın hastalık yaratan Virüs sorunu nedeniyle evlerimize kapandık. Hizmet sektörüne yönelik talepte, düyük oranlı düşmeler meydana gelecektir. Daha düşük talep, daha düşük üretime neden olur. Daha düşük üretim daha düşük ulusal hasıla demektir.
İşin daha da kötüsü, ekonomideki daralma işsizlik olarak karşımıza çıkar. Türk ekonomisi için, her bir birimlik ekonomik büyümenin, 170 bin ilave kişiye iş verdiği hesaplanmıştır. Hesabınızı, bu kat sayıya göre yapınız.
Talep daralmaları, üretime gecikme ile yansır. Mart ayında, ev hapsi ile başlayan talep daralması etkisini, ortalama 45 gün sonra gösterecektir. Talep artışları da benzer sonuçludur. Dolayısıyla, ekonomideki durgunluk gelecek üç ay içerisinde, kendini gösterecektir.
Hükümet işin farkında. Bu gün ekonomik tedbirleri açıkladı. Nisan-Mayıs ve Haziran ayındaki vergileri tehir ediyor. Kredi borçlarını erteliyor. Uygulamaya koyduğu, konaklama vergisini Kasım Ayına kadar uygulamıyor.
Hükümet için en önemli sorun BÜTÇE AÇIĞI dır. Bizim bütçe finansman sistemimiz vasıtalı vergilere dayanıyor. Oranı yüzde 70 dir. Ekonomik daralma meydana geldiği zaman, vasıtalı vergi gelirleri azalır. Azalan vergi geliri, bütçenin finansmanında sorun yaratır. Bu sorunu aşmanın yolu yeni vergilerden geçer. Enflasyonun görünmez vergi olduğunu hatırlatmak isterim.
Krizden en çok, hizmet sektörü etkilenecektir. Bunların başında Turizm var. Hükümet aldığı tedbirler ile Turizm ve Havayolları işletmecilerini rahatlatıyor. Ancak, bu rahatlama sadece vergi açısından anlam taşıyor. Sektörün sabit giderlerinin yaratacağı maliyetin, nasıl finanse edileceğine dair, tedbirler pakette yok.
En önemli sorun, hizmet sektörünün ulusal hasıla içerisindeki payının yüksekliğinden kaynaklanacaktır. Bizim ekonomimizde, ulusal hasılanın yüzde 64'ü hizmet sektöründe yaratılıyor. Bu sektöredeki daralmanın, diğer sektörlerde sebep olacağı talep daralmasını hesaba kattığımız zaman, meselenin vehameti daha iyi anlaşılıyor.
Ekonomik karar alıcılara büyük görev düşüyor.
Şinasi Kara
