Türkiye, dünyanın en çok fındık üreten ve ihraç eden ülkesi. Ama fındığı yönetemiyor. Fındıktan katma değer sağlayamıyor. Fındıkta fiyat açıklandı ama çok büyük belirsizlikler var. Yapılması gereken Toprak Mahsulleri Ofisi’nin üreticiye hangi kaliteye hangi randımanda ne kadar fiyat verileceğinin net olarak açıklaması gerekir.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Cumartesi günü Ordu’da düzenlediği mitingde Toprak Mahsulleri Ofisi’nin 2022 ürünü kabuklu fındık alım fiyatını kilogram başına 54 lira olarak açıkladı.

Fiyat açıklandı fakat kimse neyin fiyatı olduğunu anlayamadı. Tarım ve Orman Bakanlığı, Toprak Mahsulleri Ofisi de dahil kimse böyle bir açıklama beklemiyordu ve herkesin kafası karıştı.

Fındık işini bilenler, üreticiler birbirlerine sormaya başladı; “hangi kalite fındık kaç liradan satılacak.” Giresun kalite fındığın fiyatı ne kadar? Levant kalite fındığın fiyatı ne kadar? Sivri fındığın fiyatı ne kadar? diye birbirlerine sormaya başladı. Fındığı bilmeyenler ise “geçen sene fındık 27 liraydı bu sene 54 lira oldu” diye yorumladı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın geçmiş yıllardaki ve diğer ürünlerdeki fiyat açıklamasına ilişkin konuşmalarını dinlediğim için şunu söyleyebilirim ki, konuşmasını yaptığı promterda (önündeki camda yazılı bir metin) aslında Giresun kalite ve Levant kalite için iki ayrı fiyat olduğunu düşünüyorum. Fiyatı açıklarken alandaki yurttaşların heyecanlı bekleyişini izlerken promtera bakmadan fiyatı söyledi. Muhtemelen promterda alan bazlı destek, mazot ve gübre ile birlikte fiyat 54 liraya çıkıyor diye bilgi vardı. Çünkü tekrar promtera bakınca bu bölümü okudu. Diğer ürün fiyatları açıklanırken de her zaman önce fiyatı açıklar sonra “desteklerle birlikte şu kadara çıkıyor” diye ekliyordu.

Cumhurbaşkanı fiyatı ortalama 54 lira olarak söyleyince de sonrasında kimse düzeltemedi ve içinde desteklerinde olduğu bir fiyat açıklanmış oldu.

Fındıkta 3 kalite ve 3 fiyat var

Geçmiş yıllarda yine Cumhurbaşkanı tarafından fındık fiyatı açıklanırken Giresun kalite Levant kalite ve sivri fındık olmak üzere 3 ayrı fiyat açıklandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamasından sonra çok kısa bir sürede bazen dakikalar içinde Toprak Mahsulleri Ofisi hem fiyatı hem uygulanacak alım esaslarını, ödemelerin nasıl yapılacağını, fındık alım tarihlerini ve üreticilerin nasıl başvuru yapacaklarını içeren bir kamuoyu açıklaması yapardı.

Bu yıl Cumhurbaşkanı fındık fiyatını Cumartesi günü açıkladı. Bu satırların yazıldığı Pazar günü öğleden sonraya kadar Ofis herhangi bir açıklama yayınlayamadı. Cumhurbaşkanı fiyatı açıklarken “Giresun kalite, levent kalite, ortalama fiyat” dedi. “Alan bazlı destekler, mazot ve gübre desteği” dedi. Yüksek randımanlı fındık için 54 liranın içinde 2 lira daha olduğunu söyledi. Hangi kalite fındığa ne fiyat verildiği tam olarak anlaşılamadı.

Bunun üzerine gözler Tarım ve Orman Bakanlığı’na, Toprak Mahsulleri Ofisi’ne çevrildi. Oradan net bir açıklama beklendi. Ama bu satırlar yazılıncaya kadar böyle bir açıklama da gelmedi. Üretici “ben fındığımı kaç liradan satacağım?” diye soruyor. Bu soruya kimse yanıt veremiyor.

Sonuçta ortada bir fiyat ve çok farklı yorumlar var. Fındık alım fiyatı açıklandı ama kafalar çok karıştı.

Destekler dahil olunca belirsizlik artıyor

Ordu’daki miting sonrası Tarım ve Orman Bakanlığı ile Toprak Mahsulleri Ofisi’nden bir açıklama olmadı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın sosyal medya hesaplarında bir görsel paylaşıldı. Bu görselde de “Toprak Mahsulleri Ofisi 2022 Alım Sezonu, alan bazlı ödeme, mazot ve gübre destekleriyle birlikte fındık alım fiyatı kg başına 54 TL” bilgisi yer aldı. Altında da Erdoğan’ın imzası var.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın hesabından bu paylaşım yapıldıktan sonra Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci yine sosyal medya hesaplarından şu paylaşımı yaptı: “ TMO’nun 2022 yılı fındık alım fiyatı, alan bazlı ödeme, mazot ve gübre destekleriyle birlikte kilogram başına 54 liraya yükseltilmiştir.”

Belirsizlik ve karmaşa alıcılara yarar

Yaratılan bu fiyat karmaşası özel sektörde de belirsizlik yaratacak. Bu güne kadar özel sektör TMO’nun fiyatına göre birkaç lira daha düşük fiyatla piyasadan alım yapardı. Fındık üretimi az olduğunda fiyatı yükseltirdi. Şimdi net bir fiyat olmayınca onlar neye göre alım yapacak?

Bu belirsizlik özellikle bazı fındık alıcılarına, tekellere yarar. Cumhurbaşkanı; ”Alavere dalaverecilere filan sakın parayı kaptırmayın.” diye uyardı ama bu karmaşa onlara yarayacak. Toprak Mahsulleri Ofisi’nin fiyatındaki karmaşadan yararlanarak fındığı daha düşük fiyattan alacaklar mutlaka çıkacaktır.

Üreticinin beklentisi en az 60 liraydı

Fındık fiyatı bu yıl her zamankinden daha fazla politika malzemesi oldu. Fındık fiyatı 100 lira olmalı diyen de çıktı en az 4 dolar diyen de. Üreticinin beklentisi ise 60 -70 lira arasındaydı. Destekler hariç 60 lira olsa çiftçi istediğini almış olacaktı. Artan gübre, işçilik ve diğer maliyetler dikkate alındığında bu seviyedeki fiyat daha doğru olurdu.

Türkiye, dünyanın en çok fındık üreten ve ihraç eden ülkesi. Ama fındığı yönetemiyor. Fındıktan katma değer sağlayamıyor. Bu yıl fiyatta yaşanacak bu belirsizlik giderilmezse piyasa yine büyük ölçüde alıcılara, fındık tekellerine bırakılmış olacak.

Özetle, fındıkta fiyat açıklandı ama çok büyük belirsizlikler var. Yapılması gereken Toprak Mahsulleri Ofisi’nin üreticiye hangi kaliteye hangi randımanda ne kadar fiyat verileceğinin net olarak açıklaması gerekir.