ZEYTİNDE 11 YILIN, ZEYTİNYAĞINDA 7 YILIN EN DÜŞÜK ÜRETİMİ OLACAK

Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi'nin 2020-2021 Rekolte Tahmin Raporu'na göre, bu sezon dane zeytin üretimi 1 milyon 316 bin 850 ton olacak. Bunun 430 bin 327 tonu sofralık zeytin olarak ayrılacak, 886 bin 524 bin tonu ise yağlığa ayrılacak. Zeytinyağı üretiminin 172 bin 813 ton olması tahmin edildi.

İklim değişikliği ve kuraklık üretimi olumsuz etkiliyor

İklim değişikliğine bağlı olarak değişen hava koşullarından en çok etkilenen ürünlerden birisi zeytin. Türkiye’nin zeytin ağacı varlığı her yıl artarken zeytin ve zeytinyağı üretimi aynı oranda artmıyor, azalıyor. Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi’nin koordinatörlüğünde yapılan rekolte tespit ve tahmin çalışmasına göre 2020-2021 sezonunda Türkiye’nin zeytin üretimi son 11 sezonun en düşük seviyesinde gerçekleşecek. Zeytinyağı üretiminin de buna bağlı olarak son 7 yılın en düşük seviyesine gerilemesi bekleniyor.

Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi’nin 2020-2021 Rekolte Tahmin Raporu’na göre, bu sezon dane zeytin üretimi 1 milyon 316 bin 850 ton olacak. Bunun 430 bin 327 tonu sofralık zeytin olarak ayrılacak, 886 bin 524 bin tonu ise yağlığa ayrılacak. Zeytinyağı üretiminin 172 bin 813 ton olması tahmin edildi.

Ağaç sayısı artarken üretim azalıyor

Yapılan rekolte tahminine göre Türkiye’nin zeytin ağacı varlığı geçen yıla göre yüzde 4 artarak 188 milyon 749 bin ağaca ulaştı. Bu ağaçların 159 milyon 352 bini zeytin veren, 29 milyon 397 bini meyve vermeyen ağaçlar. Ağaç sayısındaki artışa rağmen üretim hızla azalıyor. Bu sezon zeytin üretimi son 11 sezonun en düşük seviyesinde olacak.

Türkiye’nin zeytin üretimi 2006-2007 sezonunda 1 milyon 766 bin ton seviyesinde gerçekleşirken zeytin ağacı varlığı 129 milyon 265 bin adetti. 2007’de yaşanan kuraklığın etkisi ile 2007-2008 sezonunda 144 milyon 329 bin zeytin ağacı varlığı ile Türkiye 1 milyon 75 bin ton zeytin üretebildi. 2009-2010 sezonunda üretim 1 milyon 290 bin ton oldu. Bu tarihten sonra ilk kez 2020-2021 sezonunda üretim 1 milyon 400 bin tonun altına gerilemiş olacak. Bundan 4 sezon önce 2017-2018’de üretim ilk kez 2 milyon sınırını aşarak 2 milyon 100 bin ton oldu. Geçen sezon 1 milyon 532 bin ton olan zeytin rekoltesi 2020-2021 sezonunda 1 milyon 316 bin ton olacağı tahmin ediliyor. Ancak, rekolte tahmininin Ekim ayında sonuçlandırıldığı dikkate alınırsa yağışsız geçen bu dönemin etkisi ile üretimin 1 milyon 300 bin tonun da altında gerçekleşebileceği tahmin ediliyor.

Rekolte tahmin raporunda da buna dikkat çekilerek şöyle deniliyor: ” Rekolte tahmin çalışmalarının sürdürüldüğü günlerde dahil, kuraklık etkisi ile dane iriliği istenilen boyuta gelemediği, ağacın yeterli suyu alamaması gibi nedenlerle kuraklığın devam etmesi durumunda, sofralık zeytine ayrılacak miktarda azalma olacağı, bu gibi danelerin yağlık olarak değerlendirileceği öngörülmektedir.”

Zeytinyağı üretimi son 7 yılın en düşük seviyesine inecek

Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi’nin koordinatörlüğünde yapılan tahmin çalışmasına göre, 2020-2021 sezonunda zeytinyağı üretimi 172 bin 813 ton olacak. geçen sezon zeytinyağı üretimi 224 bin 595 ton olarak tahmin edilmişti. Geçen seneye göre dane zeytin üretiminin 215 bin 651 ton, zeytinyağı üretiminin ise 51 bin 780 ton daha az olacağı tahmin edildi.

Ayrıca bu sezon son 7 sezonun da en düşük üretimi olacağı tahmin edildi. 2013-2014 sezonunda 160 bin ton olan zeytinyağı üretimi 2014-2015 sezonunda 190 bin tona çıktı. En yüksek üretim ise 2017-2018 sezonunda 263 bin ton ile gerçekleşti.

Rekolte tahmin raporunda üretimin daha da düşebileceği şu sözlerle ifade edildi: “Ancak 2020/21 hasat yılının yaz ve sonbahar aylarının çok kurak geçmesi nedeni ile zeytin ağacının yeterli beslenememesi, yağlanmanın tam oluşamaması gibi nedenlerle, kuraklığın devam etmesi durumunda randımanda ve dane zeytin tonajında azalma olabileceği ve tahmin edilen zeytinyağı miktarında azalma olabileceği öngörülmektedir.”

Destekler yetersiz ve beklenen etkiyi yapmadı

Rekolte tahmin raporunda desteklemelerle ilgili çarpıcı bilgilere yer verildi. Desteklerin yetersiz ve beklenen etkiyi göstermediğine dikkat çekilerek şu değerlendirmeye yer verildi: “Tarım ve Orman Bakanlığı 2019 yılı Bitkisel Üretime Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Tebliğ’de zeytin üreticisine, ÇKS kayıtlarında belirtilen alan dikkate alınarak 15 TL/da mazot ve 4 TL/da gübre ödemesi desteği olmak üzere toplam 19 TL/da, 80 krş/kg Zeytinyağı fark ödemesi desteği, 100 TL/da Bitkisel Üretim Yapan Küçük Aile İşletmesi desteği ve ilk defa dane zeytin için 15krş/kg desteği belirlenmiştir. Üreticilere yapılan desteklemelerin yetersiz olması sektöre büyük zarar vermektedir. Avrupa Birliği’nde olduğu gibi piyasayı düzenleyici fiyat ve destek modellerinin uygulanması, zeytincilik sektöründe ürün ve üretim maliyetinin düşürülmesinde mutlak gerekli görülen ve zeytincilikte kullanılan girdilerden başta gübre, akaryakıt ve enerjinin ucuzlatılması gerekmektedir. Zeytin ve zeytinyağı sektöründe desteklemeler, çeşitli kalemlerde verilmekte ancak küçük aile işletmeciliğinin yoğun olması nedeniyle verilen desteklerin çok küçük bir kısmı üreticinin faydasına sunulmaktadır. Toplam zeytin danesine de destekleme yapılmasına rağmen etkisi çok düşük kalmıştır.”

Zeytinyağına 3.5 lira, zeytine 70 kuruş prim verilmeli

Desteklerin yetersizliğine vurgu yapıldıktan sonra raporda desteklerle ilgili şu öneriye yer verildi: “Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi olarak önerimiz, 1998 yılında ilk defa 40 cent olarak verilmeye başlanan primin günümüzde 10 cente kadar düştüğü dikkate alınarak zeytinyağına verilen primin en az 3,5TL/kg, dane zeytine ise 70 krş/kg olarak günümüz koşullarına göre güncellenmesi ve bitkisel yağ açığımızı kapatmak için yüz yıllar boyu yasayan zeytin ağacının daha çok dikilmesinin teşvik edilmesidir.”

Zeytin sıkım tesislerine sayaç takılsın

Rekolte tahmin raporunda çok çarpıcı bir öneri de yer aldı. Sektörle ilgili istatistiki verilerin güncel olmadığı, rekolte tahmin çalışmalarının uzmanların sadece tecrübeleri ve gözlemlerine dayanarak yapıldığı belirtilen raporda bu konuda şu önerilere yer verildi: “Başta ağaç sayısı olmak üzere, sektördeki verilerin güncelleştirilmesi gerekmektedir. Uzaktan algılama sistemleri kullanılarak, bir coğrafi bilgi sistemi ve güvenilir veri tabanı oluşturulmalıdır. Bunun için oluşturulacak projeye Avrupa Birliği, Bakanlığımız ve sektör temsilcilerince destek sağlanması uygun olacaktır. Zeytinyağına ilişkin elde edilen verilerin değerlendirilmesi, bölgesel potansiyelin takibi, destekleme politikalarının ve pazarlama stratejilerinin sağlıklı veriler ile oluşturulması amacıyla üretilen zeytinyağı miktarının, kalitesinin bilinmesi şarttır. Eldeki tek veri olan rekolte raporunun yanında, zeytin sıkım ünitelerine sayaç takılarak üretilen zeytinyağı miktarının net olarak ortaya konması gerekmektedir. Bu sayede kayıt dışı üretim ve satışın da tahmin edilmesi mümkün olabilecektir. Aynı zamanda serbest yağ asitliği ve kalite sınıfı da beyan esaslı olarak kayıt altına alınmalıdır. Üretici adı altında satılan pet ambalajlarda veya beyaz tenekelerdeki bu zeytinyağlarının kontrol edilmesi, kayıt altına alınmasına yönelik yeni düzenlemelerin getirilmesi, küçük üreticilerin butik üretimlerinin teşvik edilmesi firma kurma ve markalaşma çalışmalarının teşvik edilmesi, sağlıklı ve standart ürünleri pazarlayabilmeleri için Gıda Kodeksinde bu üreticiler için faaliyetlerini kolaylaştırıcı düzenlemelerin geliştirilmesi gerekmektedir.”