Soğan, sarımsak ve patates gibi yıllık bazda üretimi yapılan tarımsal ürünlerin arz ve talep dengesi gecikme ile kurulur.
Üretici, fiyatı artan ürünü tarlaya eker. Geçen yıl fiyatı düşük olan ürünü üretmez. Bütün üreticiler aynı yönde davrandığı zaman, hasat zamanında arz fazlası ortaya çıkar. Arz fazlası fiyatları düşürür. Bu sefer, az üretilen ürünün fiyatı yükselir. Üreticiler ona yönelir.
Ekonomik kural soğanda yaşanıyor. Geçen yıl, üreticiye kar ettirmeyen soğan, az üretildi ve fiyatlar yükseldi.
Hükümet adamaları, depoları basarak çözüm üreteceklerini zannettiler. Arz eksikliğinin, idari tedbirler ile çözüldüğüne dair herhangi bir politika şimdiye kadar bulunamadı. Halbuki, serbest piyasa mekanizması sorunu çözer. Arz eksikliği kısa dönemde ithalat ile çözülür. Uzun dönemdeki çözüm ise üretimden geçiyor.
Kuru ve yaş meyve gibi, üretiminden vaz geçilemeyen tarımsal ürünlerin sorunu daha derindir. Fındık, zeytin ve narenciye üretimi yapanlar, fiyattan bağımsız olarak üretime devam etmek zorundadır.
Kuru ve yaş meyve üreticileri için, arz-talep dengesi kurulmadığı taktirde, ekonomik problemi aşan göç gibi sosyolojik sorunlar başlar. Çünkü, tarımsal ürünleri çok üretmek, daha çok gelir anlamına gelmiyor.
Bir de gelir meselesi var. Toplum sanayileştikçe, işçi ücretleri artıyor. Artan işçi ücreti, tarım kesimindeki maliyetleri de artırıyor. Maliyet artışı, toprak rantını yok ediyor. Toprak sahibi olmanın önemi kayboluyor. Belli noktadan sonra, toprak sahibi olmak külfet olmaya başlıyor.
Son on yıldan beri Türkiye'de, topraktan gelir elde edilemiyor. Toprak sahipleri şaşkın. Ne yapacağını bilemiyor. Sistem, aile işletmeciliği şeklinde zoraki devam ediyor.
Türkiye, küçük aile işletmeleri ile üretime devam edemez. Zira, üretimde emeğin yerini makineler aldı. Makinelerin üretime katılması, küçük tarlalarda ekonomik olamıyor.
Veraset sistemi toprakların küçülmesine neden oldu. Küçülen araziler terk ediliyor. Atıl kalıyor. Üreticiyi destekleme adına yapılan ödemeler işe yaramıyor.
Türkiye'nin acil toprak ve tarım reformu yapması gerekiyor.
