Dünyanın en çok ceviz tüketen, en çok ceviz ithal eden ülkesi olan Türkiye kendi kendine yeterlilik için 100 bin ton civarında bir üretim gerçekleştirilmesi gerekiyor.
Geçen hafta İstanbul’da ceviz konusunda çok önemli bir toplantı yapıldı. Ceviz Üreticileri Derneği, Uluslararası 1. Ceviz Konferansı düzenledi. Yurt içinden ve dışından alanında uzmanların konuşmacı olarak katıldığı konferansta Türkiye’de ve dünyada cevizdeki son durum ele alındı.
Türkiye, cevizin gen merkezi. Aynı zamanda kişi başına en fazla ceviz tüketilen ülkelerin başında geliyor. Ancak, kendi üretimi yeterli olmadığı için dünyanın da en fazla ceviz ithal edilen ülkesi. Bu açıdan bakılınca ceviz üretmek çok karlı bir iş olarak görülebilir. Zaten öyle düşünen birçok girişimci, yatırımcı son yıllarda cevize yatırım yaptı. Ceviz Üreticileri Derneği de bu yatırımcıların kurduğu bir dernek.
Ceviz Üreticileri Derneği (CÜD) Eş Başkanı Ömer Ergüder’e göre Türkiye’nin cevizde kendi kendine yeterli hale gelmesi için en az 20-30 bin hektar daha yatırım yapılması gerekiyor. Yatırım maliyetlerindeki artış, girdi fiyatlarındaki aşırı yükselme nedeniyle bu yatırımları yapmak kolay değil.
Doğru veriye ulaşmak zor
Cevizle ilgili üretim, tüketim ve dış ticaret verileri çok çelişkili. Doğru verilere ulaşmak kolay değil. Tarım ve Orman Bakanlığı ile Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı verilerle özel sektörün verileri arasında çok büyük farklılıklar var. Bu çelişki, farklılıklar giderilmeden ceviz konusunda doğru karar almak ve uygulamak mümkün değil.
Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü verilerine göre, 2020-2021 verilerine göre; Türkiye’de 1418 hektar alanda 287 bin ton kabuklu ceviz üretiliyor. 2021 üretimi 325 bin ton ve 2022 üretimi ise 335 bin ton olarak tahmin ediliyor. Üretimde Mersin, Kahramanmaraş, Hakkari ve Bursa ilk sıralarda yer alıyor.
Bakanlığa göre yurtiçi ceviz kullanımı 346 bin ton. İthalat 2020-2021 sezonunda 100 bin ton, ihracat ise 34 bin ton. Türkiye’nin kendine yeterlilik oranı yüzde 80,8 olarak kabul ediliyor. Bakanlığın verilerine göre, son 10 yılda ceviz üretimi yüzde 56,5 oranında artarken, ceviz alanında ise yüzde 202,7 artış oldu. Ağaç başına verim yüzde 30,3 oranında azaldı. Kişi başına ceviz tüketimi yüzde 35 artışla 3,4 kiloya ulaştı.
Ceviz Üreticileri Derneği ve özel sektör ise, Türkiye’de ticari olarak 40-50 bin ton ceviz üretildiğini, toplam 150 bin ton olan tüketimin en az üçte ikisinin ithalatla karşılandığına dikkat çekiyor.
Yapılan ceviz ithalatının yüzde 90’ı 4 ülkeden. En yüksek ithalat yüzde 40,2 ile Amerika’dan. Yüzde 20,6’sı Şili, yüzde 19,1’i Çin ve yüzde 9,7’si Özbekistan’dan gerçekleştiriliyor. Ceviz ihracatının ise yüzde 63’ü Irak, Azerbaycan ve Suriye’ye yapılıyor.
Ceviz nasıl yatırım alanı oldu?
Son 15 yılda ceviz yetiştiriciliği “moda” halinde yayıldı. İthalatın ve tüketimin yüksek olması yatırımcıların, girişimcilerin cevize ilgisini artırdı. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın fidan desteği, düşük faizli krediler, hazine arazilerinin, bozuk orman sahalarının tahsisi, kiraya verilmesi ceviz dikimini hızlandıran faktörler oldu. Bu dönemde Ege (Manisa, Denizli) Trakya, Marmara ve İç Anadolu’da çok büyük bahçeler kuruldu.
Tarımın her alanında yaşanan girdi fiyatlarının yüksek olması, verimlilik, pazarlama sorunları cevizde de var. Cevizde ilave olarak “bilgisizlik” sorunu da var. Yanlış yer seçimi, yanlış çeşit seçimi, sulama sorunları. Bu nedenle ağaç dikimi çok olsa da istenen sonuçlar alınamadı. Zeytinde olduğu gibi ağaç sayısı çok artsa da verim, üretim yeterince artmadı.
Destekler yetersiz, üretici korumasız
Ceviz üreticilerine yönelik destekler çok düşük. 2021 yılı verileri ile dekara 0,8 lira toprak analiz desteği, dekara 8 lira gübre ve 17 lira mazot desteği veriliyor. Bugün 1 litre mazot 24-25 lira.
Dışa bağımlılıktan kurtulmak için üretimin artırılması gerekiyor. Üretime ve üreticiye destek sağlanması ve korunması gerekir.
İthalatta son 10 yılda gümrük vergisi yüzde 40’lardan yüzde 4’e kadar düşürüldü. Sadece Amerika Birleşik Devletleri ile karşılıklı yaptırımlar nedeniyle gümrük vergisi ilave yüzde 10 uygulanıyor. Ayrıca kiloda 30 sent fon var. İthalatta alınan gümrük vergisi en azından hasat dönemi (Eylül-Ocak) yükseltilmeli ve üreticinin ürününü değerinde satması sağlanmalı.
Hasat dönemi limana ceviz getirirseniz üretici ürününü değerinde satamaz. Kaçak yollarla ülkeye ceviz girişi var. Bunun da önlenmesi gerekir.
Yerli cevizin öne çıkarılması gerekiyor. Ceviz Üreticileri Derneği Eş Başkanları Ömer Ergüder ile Hakkı Akhan amaçlarının yerli cevizin önemine dikkat çekmek ve üreticilerin sorunlarına dikkat çekmek için bu konferansı düzenlediklerini söyledi.
