İmparatorluklar parasal gücün kaybettikleri zaman yıkılıyor. Tarihte pek çok yaşanan örneği vardır. Kuralı Osmanlı İmparatorluğu açısından inceleyelim.
Osmanlı İmparatorluğu, en büyük topak kaybını 1881 tarihinden itibaren yaşamıştır. Sebebi ise paradır.
Osmanlı devleti 1855 yılında ilk defa Batı'dan borç aldı. Aldığı borç para ile Dolmabahçe Sarayını yaptı. Parayı çar-çur ettiği için geri ödeyemdi. Borcu borç ile ödeme dönemi başladı. Ilginçtir, borç olarak alınan altın para, gemi ile İstanbul limanına geliyor, karaya çıkarılmıyor, borca mahsup edilerek denizden geri gönderiliyordu.
Osmanlı kendi parasını basamaz oldu. Bankerlerin sahip olduğu Osmanlı Bankası "Osmanlı Parasını" basıyor ve Osmanlıya kendi parasını borç veriyordu. Osmanlı kendi parasına faiz ödüyordu. Alınan borçlar ekonomide yatırıma dönemiyordu. Sonunda borçlar ödenemez seviyeye ulaştı.
1881 yılında Osmanlı Maliyesi iflas etti. Borçlarını ödemek üzere "Duyunu Umumiye" idaresi kuruldu. Yabancı alacaklılardan oluşan bu idare, Osmanlı topraklarında borca karşılık vergi toplamaya başladı. Osmanlı, ekonomik egemenliğini 1881 yılında kaybetti.
Ekonomik egemenlik kaybı, siyasal egemenliğin de hızla sona gelmesine neden oluyor.
Duyunu Umumiye İdaresi, Osmanlı topraklarından topladığı vergiler ile İtalyan Ordusunu finanse etti. İtalyanlar Libya'ya çıkarma yaptılar. Osmanlı, kendi parası ile finanse ettiği İtalyan Ordusuna, Trablus Savaşında yenildi. İtalyanlar Libya'yı ve 12 Adayı işgal ettiler.
Osmanlı parasızlık yüzünden Ordusunu modern araç ve gereçler ile donatamadı. Balkan bozgunu başladı. Bulgar çeteleri Çatalca'ya kadar indiler.
Osmanlının asker ve vergi kaynağı Türklere dayanıyordu. Borçlara karşılık vergi toplamada güçlük çekiliyordu. Bunun üzerine Sultan Vahdettin Alman doktorlardan oluşan bir inceleme ekibi kurdu.
Anadolu'yu inceleyen Alman doktorlar hayret ile karşılaştılar. Türkler yokluk, hastalık ve parasızlık içerisinde felaketi yaşıyordu. Almanlar, Türklerin yaptığı yoğurdu, hijyen olmadığı için yemediklerini yazıyor. Türk köylerinin yokluk ve hastalıktan kırıldığını açıklıyor.
Almanların yazdığı bu rapor okunduğu zaman "Türklerin vergi verecek üretim gücünün olmadığı, sağlık sorunları nedeniyle asker kaynağının da giderek kuruduğu" anlaşılıyor
Fakir kalan Türkler, yeterli üretim yapamadılar. Sağlık sorunları yüzünden kendilerini yeniden üretemediler. Osmanlıya yeterli vergi veremediler. Asker gönderemediler.
Osmanlı, vergi kaynağının Türk Halkının üretim gücü ve asker kaynağının Türk Halkının sağlıklı yaşamı olduğunu anladığı zaman çok geç kalmıştı.
