Son zamanların ilginç ve üretken konularından birisi de "Büyük Veri(Big data)" dir. Peki nedir bu kavram? Hemen yanıtlayalım; Verinin analiz edilip, tasnif edilerek işlenmesidir. Her şeyin sayısallaşması (Dijitalleşmesi) ile oluşturulan, belirli teknolojiler tarafından birleştirilen ve analiz edilen çok fazla miktarda bilgiyi ifade eder.
*
Sağlık alanına uygulandığında, belirli hastalık grubundaki bireylerin, belirlenmiş sağlık verilerini kullanarak, potansiyel olarak salgınları önlemeye, hastalıkları sağaltmaya(tedaviye), maliyetleri düşürmeye yardımcı olan bir kavram olarak düşünebiliriz.
*
Sağlık hizmeti veri analizi ile hastalıktan korunmak için yapılacak uygulamalar tedaviden çok daha iyidir. Burada bir çeşit koruyucu hekimlik yapılmaktadır. Ayrıca hem doğrudan hastalık, hem de toplumun hastalıklar ile ilgili etkileşimi hakkında bilgi sahibi olmak, sağlık politikalarını yönetenler ve hekimler için son derece önem kazanmıştır.
*
Bu işlemler için sürekli gelişen teknolojileri kullandığımızda, günümüzde yeni ve daha büyük ve yetkin teknolojilerin gelişmesinin önü açılmış olabileceğini düşünmekteyiz.
*
Sağlıkta Büyük Veri (Big data) ile yapılan çalışmalardan bir örnek vermek gerekirse;
Covid-19 tedavisinde" Büyük Veri'nin" yararları aklımıza gelebilir. Hemen açıklayalım..
*
Sağlık hizmeti sağlayıcıları bu yol ile COVİD-19 enfeksiyonunu erken evrede saptayarak, tanı koyma yeteneğine sahip olabilecektir. Hastanın gerekirse genetik yapısına göre daha etkili sağaltımlar saptayarak, yan etkileri en aza indirmek ve etkinliği artırmak için ilaç dozlarını böylece düzenleye(bilecek)tir.
*
Bu verileri kullanmak sureti ile araştırmacılar, belirli mutasyonların ve Covid-19 enfeksiyonunda salınan protein tabiatındaki farklı moleküllerin tedavide kullanılan ajanlarla nasıl etkileşime girdiğini görerek, daha iyi hasta sonuçlarına yol açacak eğilimleri bulabileceğini düşünebiliriz.
*
Büyük verilerin uygulanması hastane personelinin daha verimli çalışmasını kolaylaştırır. Hastaların kan basıncını, kalp atış ve solunum hızını sürekli olarak izlemek için hasta yataklarının yanında sensörler kullanılarak, izlem sırasında herhangi bir değişiklikte; ilgili doktorlara, hemşirelere ve sağlık görevlilerine hızlı bir şekilde iletim sağlanmış olabilir
*
Hastane yönetiminde "Büyük Veri"nin önemi nedir?
Sağlık yönetimi, büyük verilerin yardımıyla daha sorunsuz, daha iyi klinik destek sağlamaya ve risk altındaki hastaları yönetmeye, uzman hekimlerin çeşitli kaynaklardan gelen verileri analiz etmelerine yardımcı olur.
*
Hastanelerde bilerek ya da bilmeyerek yapılan yanlış dozaj, yanlış ilaçlar ve diğer sağlık çalışanlarına ait hatalar şeklinde, çok çeşitli malpraktislerin önlenmesine yardımcı olacaktır. Bilindiği gibi sağlıkta veri ihlallerinin olma olasılığı, diğer endüstri alanlarından %200 daha fazla olduğunu belirtmekte yarar var.
*
Hastanelerde, Klinik Karar Desteği yazılımı, tıbbi verileri yerinde analiz ederek, sağlık çalışanı hekimlere reçete kararları verirken tavsiyelerde bulunur. Bu da gerçek zamanlı bir uyarı olarak algılanmalıdır.
*
Hastaların Kendi Sağlıklarını İzleyebilmeleri bu yolla mümkün müdür?
Evet mümkündür. Hastalar attığı her adımı, kalp atış hızlarını, uyku alışkanlıklarını, vb. kaydeden akıllı cihazlara ilgi duyduğu bilinen bir gerçektir. Tüm bu yaşamsal bilgiler, gizlenen potansiyel sağlık risklerini tanımlamak için diğer izlenebilir verilerle birleştirilebilir. Kronik bir uykusuzluk ve yüksek bir kalp atış hızı, örneğin gelecekteki kalp hastalığı için bir risk sinyalini aktarabilir.
*
Sağlık Verilerini "Stratejik Planlama" İçin Kullanmak mümkün müdür? Evet mümkündür.
Sağlık görevlileri, farklı demografik gruplardaki kişiler arasındaki check-up sonuçlarını analiz edebilir ve hangi faktörlerin insanların tedaviye katılmasını engellediğini belirleyebilir.
*
Terletip da büyük veri önemli mi? Evet önemlidir.
Büyük veri tekletip kullanımında kliniksellerin akut tıbbi olayları önceden tahmin etmelerini ve hasta durumlarının bozulmasını önlemelerini sağlar. Büyük veri sayesinde, hastanın durumu her yerde ve her zaman izlenerek, danışılabileceğinden terletip bakımının kullanılabilirliğini arttırır.
*
Tıbbi görüntülemede "Büyük Veri" bin yeri nedir?
Radyolojide büyük veri ve derin öğrenme yöntemlerinin uygulanarak, binlerce görüntüyü analiz edilerek, algoritmalar geliştirilerek, piksellerdeki belirli kalıpları tanımlayabilir ve tanıyı hekime yardımcı olacak bir sayıya dönüştürebiliriz. Hatta daha da ileri giderek radyologların görüntülere bakması gerekmeyeceğini söyleyebiliriz.
YORUM VE ÖNERİLER: Korona sürecini yaşadığımız şu sıralarda, birçok alanda olduğu gibi sağlık alanında "Büyük Veri" kullanımı, birçok karanlık noktayı aydınlatacak bir ışıktır.
Sözümüzü Nazım Usta'dan bir dörtlükle bitirelim.
Halil belki ihtiyarlar biraz.
Fakat kitap, kelepçe ve yürek eskimedi.
Ve şimdi
Yürek her zamankinden umutlu.
Sevgiler…
Not: Katkılarından dolayı sevgili Mümtaz Demirci'ye sonsuz teşekkürler..
